ÖFKEYİ KONTROL ETMEK

yunusadiyaman Paz Nis. 25, 2010 9:47 am

ÖFKE
Bireyin herhangi bir engellenme, adaletsizlik ya da kendi benliğine yönelik bir tehdit hissettiğinde yaşanan duygudur.

• Temel duygulardan biri ve tüm türlerde görülür
• Sosyalleşme ile birlikte şekillenir
• Normallik düzeyi değişkendir
• Belli bir düzeyde normal kabul edilir

Öfkenin doğuştan geldiği, erken yaşlarda görüldüğü, cinsiyet farkları erken yaşlarda olmadığı, daha çok sosyo-kültürel olarak beslendiği bilinmektedir.

Neden Öfkeleniriz?

• Çıkmazda hissettiğimizde
• Anlaşılmadığımızı hissettiğimizde
• Engellendiğimizde
• Tehdit algıladığımızda
• Benliğimize direkt saldırıldığında
• Bizim için önemli olan şeylere (önemlilerimize) saldırıldığında

Öfkelendiğimizde…

• Bastırabiliriz
• Anlatabiliriz
• Dindirebiliriz

ÖFKELENDİĞİMİZDE NELER YAPARIZ?

• UNUTMA
• GİZLEME
• HEDEF DEĞİŞTİRME
• KONTROL ETME
• BASTIRMA
• PASİF AĞLAMA
• DİREKT YÜZLEŞME
• AŞIRI TEPKİ

Öfke sınırlarımızı bildirmemizi ve haklarımızı korumamızı sağlar. Eğer öfke haklı bir nedene; bir adaletsizliğe, bireyin özgürlüğüne müdahale edilmesine veya herhangi bir şekilde engellenmesine dayanıyorsa ve de uygun bir şekilde ifade edildiyse olumludur. Aksi takdirde öfkeden kaynaklanan kontrolsüz davranışlar olumsuz sonuçlara neden olur. Öfkenin içine aldığı diğer duygulardan bazıları hiddet, gazap, gücenme, kızma, sinirlenme, kin, düşmanlık, nefret ve aşağılamadır.

Üzüntü: Üzüntü duygusu, bir kayıp ya da başarısızlık durumunda ortaya çıkan bir duygudur. Bu duygunun olumsuz etkisinden korunmak için, üzüntünün suçluluk duygusuna dönüşmesini engellemek gerekir. Üzüntü duygusunun içine aldığı benzer duygulardan bazıları acı, keder, kasvet, melankoli, kendine acıma, yalnızlık, can sıkıntısı, neşesizlik, mutsuzluk, hayal kırıklığı, utanç, suçluluk, pişmanlık, küçük düşme ve çiledir.

Korku: Bir belirsizlik veya tehlike durumunda bireyi uyaran ve kendisini korumasına yardımcı olan bir duygudur. Korkuyu kabul etmek, korkuyla başa çıkmak ve bu konuda yardım alıp korkudan kurtulmanın ilk adımıdır. Korku duygusunun içine aldığı benzer duygulardan başlıcaları kaygı, tasa, kuruntu, huzursuzluk, şüphe, ürkme, dehşet, şaşkınlık, şok, hayret, çekinme, sinirlilik, afallama ve aşırı durumda fobi ve paniktir.

Sevinç: Çoğu zaman probleme yol açmadığı için pek fazla ele alınmayan bir duygudur. Sevinç bir başarı durumunda ya da kişi istediğini elde ettiğinde paylaşma isteği olarak ortaya çıkar. Yaşanması engellendiğinde veya sahte sevinç olarak hissedildiğinde öfkeye neden olur. Sevinç duygusunun içine aldığı benzer duygular; mutluluk, coşku, rahatlama, tatmin, haz, zevk, eğlenme, gurur, heyecan, kendinden geçme, sevgi, kabul görme, sadakat, hayranlık ve muhabbet.

A. Duyguları Kontrol Edebilmek

Kararlarımızı ve hareketlerimizi şekillendirirken çoğu zaman duygularımız, düşüncelerimize baskın çıkar. Duygularımız bize hakim olduğu sürece zekamız hiçbir işe yaramaz.
Duyguların kontrol edilmesi yeteneği, özbilinç temeli üzerinde gelişir ve duyguların kontrol altına alınmasını sağlayarak, daha doğru karar vermemize yardımcı olur.

Özbilinç dışardan gelen bir uyarıcının yarattığı duyguları anlamamızı ve yorumlamamızı sağlarken, duyguları kontrol edebilme yeteneği bu duyguların kontrolden çıkmasını önler ve aşırı öfke, korku, üzüntü ve kaygı gibi duyguları yatıştırmamızı sağlar.

Bütün duygular bizi belli bir yönde harekete geçmeye ve belli bir doyum elde etmeye zorlar. Ancak, duygunun ilk hissedildiği anda düşünülen eylemi yapmak her zaman olumlu sonuçlar vermez.
Bir başka ifadeyle, düşünmeden sadece duyguların yönlendirmesiyle harekete geçmek ve eylemde bulunmak, kısa vadeli ve küçük bir doyum elde etmemizi sağlarken, bizi ilerde daha büyük bir doyum elde etmekten alıkoyar. Ayrıca, bazen düşünmeden verdiğimiz kararlar ve yaptığımız işler pişmanlık duymamıza, mutsuz olmamıza neden olur. Bu nedenle, duyguların kontrolü bir anlamda doyumun ertelenmesidir. Amaç, gelecekte daha büyük doyum elde etmektir.

Bir başka ifadeyle, düşünmeden sadece duyguların yönlendirmesiyle harekete geçmek ve eylemde bulunmak, kısa vadeli ve küçük bir doyum elde etmemizi sağlarken, bizi ilerde daha büyük bir doyum elde etmekten alıkoyar. Ayrıca, bazen düşünmeden verdiğimiz kararlar ve yaptığımız işler pişmanlık duymamıza, mutsuz olmamıza neden olur. Bu nedenle, duyguların kontrolü bir anlamda doyumun ertelenmesidir. Amaç, gelecekte daha büyük doyum elde etmektir.

Duyguları kontrol etmede önemli olan duyguları bastırmak değil, dengelemektir. Duygular fazla ve uzun süre bastırıldığında donukluk meydana gelir, kontrolden çıktığında ise kronik rahatsızlıklara ve hastalıklara neden olabilir.

Duygular aslında harekete geçmemizi sağlayan dürtülerdir. Duygusal zeka, ortaya çıkan duyguyu kontrol ederek akıllıca ve mantıklı bir şekilde karar vermemizi ve hareket etmemizi sağlar.
Duyguları kontrol etmede önemli olan duyguları bastırmak değil, dengelemektir. Duygular fazla ve uzun süre bastırıldığında donukluk meydana gelir, kontrolden çıktığında ise kronik rahatsızlıklara ve hastalıklara neden olabilir.

Duygular aslında harekete geçmemizi sağlayan dürtülerdir. Duygusal zeka, ortaya çıkan duyguyu kontrol ederek akıllıca ve mantıklı bir şekilde karar vermemizi ve hareket etmemizi sağlar.
Duyguları kontrol etmenin, hatta onları kendimize enerji verici güç haline dönüştürmenin bazı yöntemleri vardır. Şimdi bu yöntemler üzerinde duralım.

Öfke Kontrolü

İnsanların kontrol etmekte en çok zorlandıkları duygu öfkedir. Öfke hiçbir zaman sebepsiz değildir, ama nadir olarak iyi bir nedeni vardır. Öfkeyi dışa vurmak da, öfkeyi azaltmak yerine aksine arttırır.
Öfke öfkeyi besler. Aklın frenlemediği hiddet, patlayarak şiddete dönüşür.
Kişinin sürekli olarak öfkelenmesine neden olan olayı düşünmesi, kendini tehdit altında hissetmesi ve sinir bozucu bir olaya tanıklık etmesi öfkesini arttırır.
Öfkeyi kontrol etmek için 1.kişi odak noktasını değiştirebilir, dikkatini başka yöne çevirebilir; 2.kendisinde öfkeye yol açan düşünceler zincirini bulabilir ve 3.ortamı değiştirebilir, öfkelendiren kişiden bir süre uzak kalabilir.

C. Kendini Harekete Geçirmek

Duyguları tanımak ve kontrol etmekten sonraki adım, duyguları belli bir amaç doğrultusunda harekete geçirmektir. Duygularını bastırmayıp, uygun ve olumlu bir şekilde harekete geçiren bireyler bedensel ve ruhsal açıdan daha sağlıklı olurlar. Bireylerin bu duygularını harekete geçirmesini etkileyen bazı unsurlar vardır.
 Duygu yoğunluğu: Olaylar karşısında verdiğimiz tepkiler o andaki duygularımızın yoğunluğuna bağlıdır. Duygu yoğunluğu arttıkça, duyguların kontrol edilmesi zorlaşır.

 Kaygı düzeyi: Harekete geçmede kaygının yeri büyüktür. Uygun düzeydeki kaygı, kişinin motive olmasına ve başarılı olmasına yardım eder. Düşük seviyedeki kaygı ise, kişinin çevresindeki insanlara ve olaylara ilgisiz kalmasına neden olurken, aşırı kaygı da kişinin kendine güvenini yitirmesine, umutsuzluğa kapılmasına, korkak davranmaya ve bazı psikolojik rahatsızlıklara neden olabilir.

 Ümit: İnsanı harekete geçiren duygulardan biri de ümittir. Ümitli kişiler amaçlarına ulaşacaklarına ve başarılı olacaklarına inanırlar. Bir sorunla karşılaştıklarında, bu sorunu çözmek için kendilerini motive edebilirler. Başarısız olduklarında hedeflerine ulaşmak için değişik yolları denerler.aşırı kaygı da kişinin kendine güvenini yitirmesine, umutsuzluğa kapılmasına, korkak davranmaya ve bazı psikolojik rahatsızlıklara neden olabilir.

 Ümit: İnsanı harekete geçiren duygulardan biri de ümittir. Ümitli kişiler amaçlarına ulaşacaklarına ve başarılı olacaklarına inanırlar. Bir sorunla karşılaştıklarında, bu sorunu çözmek için kendilerini motive edebilirler. Başarısız olduklarında hedeflerine ulaşmak için değişik yolları denerler.

 İyimserlik: Çeşitli zorluklara ve engellemelere rağmen hayatta her şeyin iyi gideceğine dair güçlü bir beklenti içinde olmaktır. İyimser insanlar başarısızlığın nedenini durumda ve olayda ararlar.

 Motivasyon: Motivasyon, kişinin harekete geçmek için yoğun bir istek duymasıdır. Motivasyon kişinin yaptığı işten zevk almasını, yapılacak işi daha kısa ve başarılı bir şekilde gerçekleştirmesine yardımcı olur.

 Konsantrasyon: Konsantrasyon bireyin yaptığı işe yoğunlaşmasına ve tüm dikkatini işine vermesini sağlar. İnsanlar sevdikleri ve hoşlandıkları işlere daha iyi konsantre olurlar ve daha kısa sürede bitirirler. Ancak iş yükünün çok fazla olması ya da çok az olması da kişinin konsantre olmasını engeller.
Konsantrasyonun bozulmasının temel nedeni, duygulara hakim olunamamasıdır.

D. Empati
Empati başkalarının duygularını ve düşüncelerini anlayabilmek ve kendini karşısındakinin yerine koyarak, olayları onun gözüyle görebilmektir.

Empati kurabilen insanlar başkalarının neye ihtiyacı olduğunu, ne istediğini anlar ve ona göre davranış sergilerler. Empati hayatın her alanında büyük öneme sahiptir. Yöneticilikte, satıcılıkta, gönül ilişkilerinde, ana-babalıkta, siyasette vb her yerde karşımıza çıkar.

Empati yeteneği yüksek olan insanlar, çevrelerinden gelen fiziksel, duygusal ve sosyal uyarıcılara karşı duyarlıdırlar. Bu kişiler özel hayatlarında ve iş yaşamlarında başarılıdırlar ve yöneticilik yetenekleri daha gelişmiştir. Beraber çalıştığı insanların duygu ve düşüncelerine dikkate alarak hem astlarına örgütün etkin bir elemanı olduğunu hissettirir, hem de bu görüşlerden yapıcı eleştiriler olarak faydalanır.

E. Sosyal İlişkileri Yürütebilmek

Bireyin çevresiyle olan sosyal ilişkilerini dengeli bir şekilde yürütebilmesi duygusal zeka açısından önemlidir. Kendini bilen, duygularını tanıyan ve çevresindekilerin duygularını anlayabilen insanların sosyal ilişkileri güçlüdür.

Duygular bir anlamda bulaşıcıdır. İnsanlar iletişimde karşılıklı olarak birbirlerine duygusal sinyaller gönderirler ve bu sinyaller birlikte olan kişileri etkiler.

F. Sosyal İlişkileri Yürütebilmek

Bireyin çevresiyle olan sosyal ilişkilerini dengeli bir şekilde yürütebilmesi duygusal zeka açısından önemlidir. Kendini bilen, duygularını tanıyan ve çevresindekilerin duygularını anlayabilen insanların sosyal ilişkileri güçlüdür.

Duygular bir anlamda bulaşıcıdır. İnsanlar iletişimde karşılıklı olarak birbirlerine duygusal sinyaller gönderirler ve bu sinyaller birlikte olan kişileri etkiler.

Duygu yoğunluğu yüksek olandan düşük olana doğru bir duygu akışı olur. Olumlu düşünen bir lider, çevresindeki insanları bu özelliği ile etkileyerek, onları olumlu düşünmeye ve olumlu duygular hissetmeye yönlendirir.

Liderlik özelliğine sahip insanlar, duygusal zekası yüksek ve sosyal ilişkileri güçlü olan insanlardır. Sorunlara iyimser bakarlar, empati yetenekleri güçlüdür ve bu duygusal zeka becerilerini çalışanlarına aktarabilirler.
Duygu yoğunluğu yüksek olandan düşük olana doğru bir duygu akışı olur. Olumlu düşünen bir lider, çevresindeki insanları bu özelliği ile etkileyerek, onları olumlu düşünmeye ve olumlu duygular hissetmeye yönlendirir.

Liderlik özelliğine sahip insanlar, duygusal zekası yüksek ve sosyal ilişkileri güçlü olan insanlardır. Sorunlara iyimser bakarlar, empati yetenekleri güçlüdür ve bu duygusal zeka becerilerini çalışanlarına aktarabilirler.

Özbay, Y. (2006) Kuşadası Formatörlük Eğitimi Ders Notları
Kısaç, İ. (2006). Kuşadası Formatörlük Eğitimi Ders Notları